Op bezoek bij vioolbouwer Stijn Smeets in Bree
Op 11 en 12 februari bezochten de cursisten 'muziekschatten' het atelier van vioolbouwer Stijn Smeets, een hele belevenis. Cursist Marc Renckens bezorgde ons dit verslag:
"Vandaag hadden wij ‘Muziekschatters’ de eer en het genoegen om kennis te maken met vioolbouwer Stijn Smeets. Zoals je bij Jeroen Meus door het venster kan zien hoe hij kookt, kan je ook bij Stijn door het venster van zijn atelier kijken, niet om te zien hoe hij kookt (wat hij ook geleerd heeft) maar wel om te zien hoe hij violen bouwt. Maar wij mochten naar binnen gaan en hadden met hem een zeer boeiend onderhoud.
Of Stradivarius bepaalde geheimen had om de violen die hij bouwde te bezielen, laten we maar over aan de wetenschappers die dit met allerhande moderne apparatuur onderzoeken in de laboratoria. We leerden dat er meerdere bouwmethodes bestaan maar Stijn hanteert de Italiaanse bouwmethode. Er zijn eigenlijk geen standaardafmetingen, men heeft dus binnen een bepaalde marge wel wat vrijheden. Het maken van een viool kost veel tijd, 200 tot 250 uren gespreid over 5 tot 6 maanden.
De viool wordt vervaardigd uit verschillende dure houtsoorten uit bomen van wel vierhonderd jaar oud. Het is belangrijk dat dit hout ongeveer 15 jaar kan drogen voor het gebruikt wordt. De vochtigheidsgraad kan gemeten worden met een speciaal toestel. De achterkant, de zijkanten, de hals en de kam worden van esdoorn gemaakt terwijl voor het bovenblad vurenhout geselecteerd wordt. De toets wordt vervaardigd van ebbenhout maar tegenwoordig wordt hiervoor ook wel eens composiet gebruikt.
Voor de verwerking van het materiaal zijn naast houtzagen, beitels en messen nog allerhande bijzondere gereedschappen zoals gutsen, grote en zelfs zeer kleine schaven en schraapstaal nodig. Alle onderdelen van de viool worden aan elkaar gelijmd met beenderlijm, een lijm met bijzondere eigenschappen. Deze dient verwarmd te worden (45°C) waardoor snelle verwerking nodig is. De lijm kan later bij verwarming weer los gemaakt worden waardoor het instrument bij herstellingswerken opengedaan kan worden.
Een onderdeel dat als laatste wordt geplaatst, is de stapel of ziel, een klein staafje hout dat boven- en onderblad verbindt. Waar de stapel staat, is heel belangrijk en bepaalt mede de klank van het instrument. Voor het plaatsen is bijzonder gereedschap nodig en vooral veel geduld, want een millimeter verplaatsing kan veel verschil in klank maken.
Als de viool klaar is volgt het kleuren en vernissen en wordt ze in UV-licht geplaatst. In totaal moeten er meer dan tien lagen vernis aangebracht worden.
Vandaag heb ik weer eens mogen ervaren dat altijd met je neus in de boeken zitten toch net iets anders is dan eigenhandig iets maken. Het moet toch fantastisch zijn als je vol overgave en enthousiasme met je eigen handen violen kunt bouwen en elk van die instrumenten al dan niet met mooie heldere of donkere klanken bezielt. Daar kan je alleen maar zeer veel bewondering en respect voor hebben.
We willen Stijn Smeets bij deze nogmaals bedanken voor zijn geslaagde uiteenzetting maar ook zijn fiere moeder die voor de lekkere koffie gezorgd heeft. Ook dank aan docent Rose-Marie Hendrickx die dit bezoek mogelijk gemaakt heeft."