VIOOL IN DE KIJKER
Op 27 januari '12 ging de module 'viool in de kijker' van start voor een groep volwassenen uit de AMC-klas van Rose-Marie Hendrikx. Voor deze gelegenheid was Stijn Smeets uitgenodigd, een oud-leerling van het NIKO die momenteel de zeer specifieke richting 'instrumentbouwkunde viool' aan het conservatorium van Gent volgt. De geknipte persoon om onze cursisten een idee te geven wat er allemaal bij komt kijken om een viool te bouwen. En dat bleek niet niets te zijn! Met veel bewondering voor zijn ontluikend vakmanschap volgden ze de boeiende uiteenzetting van Stijn.
Eén van de cursisten, Marc Renckens brengt verslag uit.
Als je ooit de gelegenheid krijgt om meer te weten te komen over hoe het instrument dat je bespeelt gemaakt wordt, moet je dat vast een zeker doen. Meer nog, ik zou zelfs voorstellen dat de leerkrachten een dergelijke les inlassen voor het instrument waarover zij les geven. Een voordracht van een instrumentenbouwer of een bezoek aan een instrumentenbouweratelier biedt hiervoor een uitkomst. Dit voorstel is een gevolg van de mooie en leerrijke uiteenzetting waarvan hier een verslagje.
Nu even naar de les van vrijdag 27 januari. Stijn Smeets, die aan het conservatorium van Gent in zijn derde jaar instrumentenbouw zit, was zo bereidwillig om voor ons de geheimen van de viool bloot te leggen. Alles werd ons stap voor stap uitgelegd aan de hand van foto’s. Maar ook aan de hand van mooi illustratiemateriaal. Stijn had namelijk verschillende onderdelen, die hij dankzij zijn gedrevenheid reeds vervaardigd had, meegebracht. Beter kan je het niet illustreren. Kortom het was een zeer fijne en leerzame les waarvan ik overtuigd ben dat iedereen die aanwezig was veel opgestoken heeft.
Hij begon zijn les met een korte schets van de bekendste vioolbouwers waarbij uiteraard de namen
Guadagnini, Andrea Amati (voor 1511 – voor 1580) met zijn twee zonen
Antonio Amati (geboren in 1540) en
Girolamo Amati (1561 - 1630) niet ontbraken. En dan was er nog Girolamo’s zoon
Nicolo Amati (3 december 1596 – 12 april 1684) die uiteindelijk de bekende
Antonio Stradivarius het vak leerde.
De uitleg over de kwaliteiten (maar ook de prijs) van de violen, die door Stradivarius gebouwd werden, lieten de luisteraars van die avond niet onberoerd. En menigeen heeft toen misschien gedacht “ik ga toch maar eens op mijn zolder kijken of daar toevallig geen Stradivarius verzeild geraakt is”. Pech dus.
Maar geen nood, Stijn heeft ons van naaldje tot draadje uitgelegd hoe we er één moeten maken. Houd wel rekening met een 600 uren werk (en dan mag er niets mis gaan) voor je viool klaar is. Dus maar vlug aan de slag!
Maar wacht, niet te vlug want eerst komt er nog wat voorbereidend werk aan te pas.
Op de eerste plaats moet je op zoek gaan naar een methode en een bouwplan.
En zonder materiaal geen werk! Uiteraard moet je ook over het juiste grondstoffen beschikken: hout dus. Niet zomaar hout, nee hoor. Voor ieder onderdeeltje van de viool (en dat zijn er heel wat) heb je wel een bepaalde houtsoort nodig: notenhout, perenhout, ebbenhout, vurenhout, Europese esdoorn, buxushout en rozenhout. Het is belangrijk dat je bij de aankoop ervan zeer kieskeurig bent. Niet alleen de prijs is belangrijk, ook de tekening in het hout, de rechtheid van de nerven en een droogtijd van het hout (minstens vijf jaar) zijn voornaam. Je mag erop rekenen dat je om en bij de 1000 euro kwijt bent voor hout, en dan is het nog van een minimum kwaliteit. Geen Stradivariuskwaliteit dus.
Het zal je wellicht niet verbazen dat je nog een heel kapitaal aan gereedschap nodig hebt. Een zaag en een figuurzaag kennen we allemaal, maar een Japanse zaag is speciaal. Vijlen en raspen zijn van een bijzondere kwaliteit. Dan zijn er nog gutsen, messen, schrapers, klemmen, wasknijpers,… te veel om op te noemen. De schaafjes waren best leuk. Ze zijn van verschillende grootte en de kleinste kon je nauwelijks nog vastnemen zo klein. De mal moet je zelf maken, maar ze is onmisbaar want anders maak je van je viool misschien een frivole viool.
Zo nu kunnen we eindelijk aan de slag om een viool te bouwen. Toch wil ik even verwittigen: bezin voor je begint want geduld is een schone deugd!